Ik ontving enkele vragen, allemaal (on)rechtstreeks gerelateerd aan de innerlijke criticus. De innerlijke wat?
Ik probeer het simpel te houden: als mens worden we aangestuurd vanuit twee belangrijke systemen. Het ene systeem is ons stresssysteem. Het andere systeem is ons recuperatiesysteem. Aan het hoofd van het stresssysteem staat de innerlijke criticus. Aan het hoofd van het recuperatiesysteem staat het deel in jezelf dat zacht en zorgzaam is.
Meestal wordt het veel te simpel voorgesteld: ‘weg met die criticus!’ Je wil echter niet leven zonder innerlijke criticus. Je leven zou saai zijn en je zou nooit uitgedaagd worden om je comfortzone te verlaten of uitdagingen aan te gaan. Vandaag op 7300 meter? Dat kan enkel dankzij je innerlijke criticus die je aanspoort doelen na te jagen en het beste van jezelf te geven.
Het probleem? De criticus neemt vaak de hele boel over. Hij is nogal controlerend en dominant. Het is een assertief baasje dat goed weet wat hij wél en niet wil. Mildheid en zelfzorg worden vaak overstemd door het gebulder van de innerlijke strever. ‘Hoe is dat nu mogelijk?’ ‘Dat moet beter!’ ‘Komaan, ga ervoor! Tandje bijsteken!’ Je lijf komt niet meer tot rust. Je bereikt 7300 meter hoogte, maar hij blijft roepen: ‘hoger, beter, meer!’
De innerlijke criticus opereert vanuit het idee dat de mens en het leven maakbaar zijn. Als je maar de juiste actie onderneemt, dan is alles mogelijk. Die instelling maakt van de mens de meest ongelofelijke soort: we bereikten al de maan en zijn op weg naar de sterren. Het streven naar excellentie en groei zit in de menselijke genen. Maar dat idee van maakbaarheid kan ook uitputten als het oeverloos wordt toegepast. Als je de top van de Mount Everest wil beklimmen en ondertussen Nepalees wil leren, een aanwezige ouder probeert te zijn, je suikerverslaving wil overwinnen, traint voor een triatlon, wil promoveren in je carrière én als kers op de taart nog een extra universitair diploma probeert te behalen dan is dat uitputtend. Elk doel op zich is waardevol, maar alles proberen combineren is een Hercules-opdracht. Nogal wat mensen leven echter zo en de huidige tijdsgeest stimuleert ons ook om dat te doen. Just do it!
Wat ontstaat er dan als die haast onmogelijke opdracht niet van een leien dakje loopt? Schuldgevoel. Als je uitgaat van het maakbaarheidsprincipe, is elke afwijking van het ideale scenario immers ook je eigen schuld. Schuldgevoel wijst op betrokkenheid, maar ook steeds – impliciet of expliciet – op een variant van het maakbaarheidsidee. Vroeger draaide dit idee vaak rond kerk en religie en ‘het verdienen van een leven na de dood’ (wat een schuldgevoel als je de regels niet volgde!). Vandaag eerder rond nieuwe religies als (mentale) gezondheid en ouderschap – ongelofelijk waardevolle domeinen, maar ook vergeven van de regels en voorschriften.
Een deel van de oplossing? Ik doe enkele suggesties.
-minder regels, meer foert. Je mag de regels ook wel eens ferm aan je laars lappen. Vroeger moest ik elke dag mediteren, nu sla ik al eens een week of langer over. Na zo’n periode begin ik wel weer opnieuw. Club 150 mag wat vaker Club Foert zijn.
-je hoeft de lat niet per sé lager te leggen, maar wees je wel bewust van de hoeveelheid latten die je legt. Misschien kan je ook temporiseren? Dat ene ambitieuze doel dat je wil halen: moet dat ook nu? Of kan dat misschien later?
-versterk de zorgzame en milde stem in jezelf door meer stil te staan bij de latten die je elke dag wél haalt. Hoe laag of hoog die ook liggen. Wat heb je vandaag gedaan waar je (een beetje) trots op bent?
Je innerlijke criticus… het is een fantastisch deel van jezelf. Maar ook een deel dat je af en toe mag intomen met wat extra shots aan mildheid en zorgzaamheid. Want wanneer is de mens op z’n allerbest? Als hij beide delen laat samenwerken. Camp 3 kan je bereiken met je innerlijke criticus alleen, maar de top van de Mount Everest bereik je alleen als je ook écht goed voor jezelf zorgt en je je zuurstof niet vergeet.
Maar, oh kleine paradox: de top halen of niet, voor de milde stem in jezelf maakt het weinig uit. Die houdt van je, hoe dan ook.